De stikstofkringloop

De stikstofkringloop

Het belangrijkste chemische proces dat zich in het water afspeelt is de stikstofkringloop. Deze kringloop zorgt ervoor dat het water gezond blijft doordat afvalstoffen worden omgezet in bouwstoffen.

In zijn meest eenvoudige vorm ziet de stikstofkringloop er als volgt uit:

1. De vissen scheiden als gevolg van de verbranding (vertering) van voedsel afvalstoffen uit. De meeste afvalstoffen verlaten de vis via de kieuwen, in de vorm van ammonia(k).
   
   
2. De giftige ammonia(k) in het water wordt omgezet door nitrificerende bacteriën, die zich gevestigd hebben in het biologische filter, naar uiteindelijk nitriet. Hiervoor is veel zuurstof nodig.
   
   
3. Het giftige nitriet wordt vervolgens door andersoortige nitrificerende bacteriën ook weer met behulp van zuurstof, omgezet in uiteindelijk het (vrijwel) niet giftige nitraat.
   
   
4. Nitraat is een bouwstof voor planten. Wanneer planten in voldoende mate aanwezig zijn, zal de nitraatwaarde op een aanvaardbaar niveau zijn.
   
   
5. Planten vormen direct (rechtstreekse consumptie door de vissen) of indirect (bijvoorbeeld via plantetende diertjes) voedsel voor de vissen.
   
   
6. De vissen verteren het voedsel en scheiden weer afvalstoffen uit in de vorm van ammonia(k). De cirkel is rond.

In werkelijkheid is de volledige stikstofkringloop veel gecompliceerder. Er gaat een wereld van chemische processen achter schuil. Echter, deze meest basale vorm help u het proces in grote lijnen te begrijpen en daardoor controleerbaar te maken.

Het deel van de stikstofkringloop dat ammonia via nitriet omzet in nitraat, noemen we het nitrificatieproces. Hier ga ik in een ander artikel verder op in:

In de natuur vindt een volledige stikstofkringloop plaats. De hoeveelheid vis past zich aan, aan het “zelfreinigende vermogen” van de biotoop. Dat wil zeggen dat er sprake is van een natuurlijk evenwicht. Er zal naar verhouding veel minder vis aanwezig zijn dan in onze vijvers.

In onze, doorgaans overbevolkte, vijvers is dat biologisch evenwicht vaak ver te zoeken. We zullen maatregelen moeten nemen om de stikstofkringloop op gang te houden. Zo hebben we een biologisch filter nodig, om voldoende ruimte te bieden aan de nitrificerende bacteriën. Daarnaast zullen we water moeten verversen om (onder andere) de hoeveelheid nitraat niet te hoog te laten oplopen. Tot slot zullen we de vissen moeten voeren omdat ze onvoldoende natuurlijk voedsel beschikbaar hebben.

Toch blijft de stikstofkringloop ook in onze vijvers van levensbelang. Het is dus zaak deze aan de gang te houden en hier (met wat hulpmiddelen) optimaal gebruik van te maken. Hiervoor zijn voldoende waterverversingen, een voldoende groot biologisch filter en goed voer de sleutelwoorden.

Auteur: Joop van Tol (Koitoday)