Zuurstof (deel 1)

Zuurstof (O) is een radicale agressieve stof, die in de natuur feitelijk niet als losse atoom voorkomt. Een zuurstofatoom (O) wil zich namelijk graag binden aan andere atomen, wat vaak vernietiging (verbranding) van dit andere atoom tot gevolg heeft. Als wij het over zuurstof hebben bedoelen we eigenlijk het molecuul zuurstofgas, dat bestaat uit twee atomen zuurstof (O2). In de volksmond noemen we die O2 echter gewoon zuurstof, dus laten we die benaming maar aanhouden.

Het nut van zuurstof

Zuurstof is natuurlijk een onmisbare stof in de vijver. Niet alleen onze vissen hebben dit nodig voor het verbranden van voedsel, maar ook ons biologisch filter is grootgebruiker. Een karper heeft minimaal vijf milligram zuurstof per liter nodig om optimaal te kunnen functioneren (O2: 5 mg/l). Vanaf die hoeveelheid kan hij maximaal voedsel verteren en groeien. Om het maximale uit je biologische filter te halen is het raadzaam om een minimum zuurstofgehalte van zeven milligram per liter aan te houden (O2: 7 mg/l). De nitrificerende bacteriën, die ammonia via nitriet in nitraat omzetten werken het beste vanaf die 7 mg/l. Hoe vuiler de vijver is, hoe meer zuurstof verbruikt wordt door organismes die je eigenlijk niet wilt hebben. Rottingsbacteriën bijvoorbeeld verbruiken ook veel zuurstof, dus als je de vervuiling laag houdt in de vijver qua organische stoffen, wordt het makkelijker om de zuurstofnorm te halen.

Hoe komt zuurstof in de vijver

De vijver neemt zuurstof op door diffusie. Diffusie beschrijft hoe moleculen voortdurend in beweging zijn en zich verplaatsen van een plek met een hoge concentratie, naar een plek met een lage concentratie. Wanneer er in de vijver dus zuurstof wordt gebruikt, dan wordt dit automatisch aangevuld vanuit de omringende lucht. Zuurstofuitwisseling tussen lucht en water vindt dus plaats aan de oppervlakte. Diffusie kost echter tijd dus wanneer er veel zuurstof in de vijver wordt verbruikt, dan kan er een tekort ontstaan, omdat het onvoldoende snel door zuurstof uit de lucht wordt aangevuld. Zeker bij warm water kan dat een probleem zijn. De oplossing is simpel, namelijk het vergroten van je wateroppervlak door het creëren van beweging (voor waterpompen, luchtpompen, wind, regen, een waterval enzovoort). “Gegolfd” water heeft immers een groter oppervlak dan een strakke waterspiegel. Hierdoor kan meer uitwisseling van zuurstof door diffusie plaatsvinden. Belucht dus voldoende in de zomer om die 7 mg/l minimaal vast te houden.

Absoluut en relatief zuurstofgehalte

We kunnen het zuurstofgehalte in de vijver op twee manieren uitdrukken. Het absolute zuurstofgehalte, waarbij de hoeveelheid zuurstof wordt uitgedrukt in milligrammen per liter en het relatieve zuurstofgehalte, dat aangeeft wat het percentage zuurstof is ten opzichte van de maximaal mogelijke zuurstofconcentratie (gegeven de temperatuur) van 100%. Dit relatieve zuurstofgehalte maakt metingen onderling vergelijkbaar (ongeacht de temperatuur). Zo kun je een vijver met een relatief zuurstofgehalte van boven de 80% hygiënisch in orde noemen en een percentage van onder de 60% sterk vervuild, of je dit nu ’s zomers meet of ’s winters.

Koud en warm water

Het is een natuurkundig gegeven dat koud water meer zuurstof kan bevatten dan warm water. Dit betekent dat het bij koud water veel makkelijker is om de norm van minimaal 7 mg/l zuurstof te halen. Zo is de maximale verzadiging bij water van 10 graden Celsius 11, 3 mg/l, terwijl dit bij 24 graden nog maar 8,4 mg/l is. Hoe warmer het water wordt, hoe minder zuurstof het dus kan bevatten, waardoor boven de 20 graden Celsius bij een onhygiënische vijver een reëel gevaar bestaat dat er een zuurstofgebrek gaat optreden. Heb je een relatief zuurstofgehalte van bijvoorbeeld 70%, dan haal je de norm nog bij 10 graden (70% van 11,3 mg/l is 7,9 mg/l) maar heb je bij 25 graden een groot probleem (70% van 8,4 mg/l is 5,9 mg/l).