Parasieten: Dactylogyrus (Kieuwworm)

Dactylogyrus is een wormachtige en is dus meercellig. Ze is nauw verwant aan de eerder besproken Gyrodactylus (huidworm). De worm is ongeveer 0,3 millimeter groot en leeft, zoals de naam al aangeef, op de kieuwen van de vis (ectoparasiet), waarbij de worm zich vastzet met twee grote haken en een krans van kleinere haken. De schade die hierdoor bij een massale infectie aan de kieuwen kan ontstaan is groot. Een geïnfecteerde vis maakt vaak schurende bewegingen met de kieuwdeksels over een ruw of scherp oppervlak. Daarnaast zal de vis zich proberen te verlossen van deze plaaggeesten door de kieuwen te spoelen met een hap lucht (bellenspoor) of zand (indien voorradig). Bij een ernstige infectie kan de vis ook één kieuw gesloten houden.

Beschrijving

De kieuwworm (Dactylogyres) mag niet verward worden met de nauw gerelateerde huidworm (Gyrodactylus). De kieuwworm legt namelijk eitjes, terwijl de huidworm levende jongen op de wereld zet (levendbarend). Om die reden is een andere behandeling nodig. De kopkant van de kieuwworm neemt vanuit de omgeving voedsel op en bestaat uit vier delen. Hiermee is het eerste verschil met de huidworm meteen duidelijk. Bij de huidworm bestaat de kopkant namelijk uit twee delen. Dit onderscheid is echter moeilijk te zien door de microscoop. Een veel kenmerkender verschil is dat de kieuwworm beschikt over vier duidelijk zichtbare “oogvlekken”, waarmee dit dier licht en donker kan onderscheiden. Dit geeft de kieuwworm ogenschijnlijk een (clowns)gezichtje. Deze oogvlekken ontbreken bij de huidworm. Een laatste wezenlijk verschil is, dat de kieuwworm dus eieren legt en de huidworm levende jongen ter wereld brengt. Bij het ontbreken van een “embryo” in de worm en de aanwezigheid van de vier oogvlekken, weet u dus zeker dat u met een kieuwworm van doen hebt. Tot slot ziet het geoefende oog het verschil in grootte tussen de huid- en de kieuwworm. De huidworm (0,5 mm) is namelijk groter dan de kieuwworm (0,3 mm).

Diagnose

De diagnose kan worden gesteld door het maken van een huidafstijkje. De worm is een relatief grote parasiet en is vanaf een vergroting van 40x is te herkennen. Kijk liever met een 100 of 200x vergroting zodat u geen kieuwwormen voor huidwormen aanziet en vice versa.

Behandeling

Eerst identificeren en oplossen van de primaire oorzaak. Behandelen met een ontwormingsmiddel bij een uitbraak en/of zichtbare irritatie van de gastheer. UV en Ozon uit, absorberende middelen als actieve kool en zeoliet verwijderen. De eitjes zijn bestand tegen de meeste bestrijdingsmiddelen, waardoor meer behandelingen noodzakelijk zijn. Eén om de wormen om zeep te helpen en later nog één (of twee) om de larven die inmiddels uit de eitjes zijn gekropen af te doden. De snelheid van het leggen van eitjes en het uitkomen daarvan is nauw gerelateerd aan de temperatuur van het water. Hoe warmer het water, hoe sneller de gehele cyclus zich voltrekt en dus hoe eerder de tweede behandeling moet worden ingezet. Zeven dagen na de laatste behandeling een controle-afstrijkje maken om te zien of het probleem verholpen is.

Auteur: Joop van Tol (www.koitoday.nl)