Ammoniak (deel 2)

In deel 1 hebben we gezien dat een ammoniakconcentratie vanaf 0,1 milligram per liter water schadelijk is voor de vissen. Ammoniak is het afvalproduct dat ontstaat door het verteren van eiwitten door onze vijverbewoners. In een goed draaiende vijver met een goed biologisch filter meten we niet tot nauwelijks ammonia (ammoniak (NH₃) en ammonium (NH₄⁺) samen). Wanneer we echter een verhoging van deze waarde gaan meten, moeten alle alarmbellen afgaan en zullen we maatregelen moeten nemen om onze vissen te behoeden voor ziekte of zelf sterfte).

Hoe ontstaat een ammoniapiek?

Hiervoor zijn verschillende oorzaken denkbaar:

We hebben een nieuwe vijver, waarvan het biologisch filter nog onvoldoende nitrificerende bacteriën bevat om de vrijgekomen ammonia af te breken.
Ons biologisch filter is te klein (onvoldoende aanhechtingsoppervlak voor nitrificerende bacteriën) om het volledige aanbod van ammonia af te kunnen breken.
We zijn in het voorjaar te enthousiast gaan voeren, terwijl het filter nog onvoldoende op gang is gekomen.
U heeft uw visbestand fors uitgebreid. Uw bacteriekolonie heeft tijd nodig om mee te groeien met het verhoogde voedselaanbod.
We hebben medicatie (gif) gebruikt die de bacteriën in het filter hebben gedood.
We hebben het filtermateriaal in het filter vervangen, waardoor de boel opnieuw moet opstarten.
De water- en/of luchtpomp is uitgevallen, waardoor de bacteriën geen voedselaanbod krijgen of waardoor zuurstofgebrek ontstaat. Gevolg: de bacteriën zijn afgestorven.
Er is onvoldoende water ververst, waardoor de KH is opgebruikt. Hierdoor is een pH crash ontstaan, waardoor de bacteriën zijn afgestorven.
De filter is droog komen te staan, waardoor de bacteriën zijn afgestorven.

Kortom, er kan nogal wat misgaan, deze lijst is niet uitputtend, maar geeft de meest voorkomende oorzaken weer.

Wat te doen bij een ammoniapiek?

Het allerbelangrijkste is de oorzaak aanpakken. Lost u het probleem niet op, dan is iedere vervolgstap zinloos. Bij een ammoniapiek kunt u de volgende handelingen overwegen:

Verversen om de hoeveelheid ammonia te verlagen tot een onschadelijke waarde.
Het probleem oplossen (!!)
Zeoliet of een ammoniabindend middel gebruiken om de ammoniaconcentratie te verlagen.

Werking en gebruik zeoliet

Zeoliet een poreus vulkanisch gesteente met een hele fijne structuur. Het is in staat ammoniummoleculen in deze structuur te “vangen”. Door zeoliet te plaatsen in uw systeem waar veel waterbeweging is (bijvoorbeeld bij uitloop van de filter) verlaagt u de ammonia. Wanneer de ammoniawaarde in de vijver na toevoeging van zeoliet tot nul is gedaald, kunt u beetje bij beetje en met tussenpozen van enkele dagen, het zeoliet weer uit het systeem halen, zodat de biologische filter de tijd heeft om de taak over te nemen, zonder dat de concentratie tot gevaarlijk hoogtes oploopt. Door veel te meten kunt u dit proces nauwkeurig sturen. Wanneer u na het verwijderen van een deel van het zeoliet weer een verhoging meet, wacht dan wat langer met het verwijderen van het volgende deel van het zeoliet (tot de waarde weer nul is). Bij een sterke verhoging (> 0,2 mg/l ammonia) dient zelfs weer zeoliet bijgeplaatst te worden en moet er extra ververst worden.

Zeoliet kan verzadigd raken, het neemt dan geen ammonium meer op. U merkt dit als de waarde weer op begint te lopen, zonder dat u een deel van het zeoliet hebt verwijderd. Het zeoliet dient dan geregenereerd te worden. Hiervoor plaatst u het zeoliet in een belucht zoutbad (50 gram zout per liter). Hierdoor wordt het ammonium weer vrijgegeven aan het water. Dit water voert u af in het riool. Nadat de zeoliet goed uitgespoeld is, is het klaar voor een volgend gebruik. Als de ammoniapiek lang aanhoudt, zal het zeoliet ook tussentijds geregenereerd of vervangen moeten worden. In dat geval is het handig om twee zakken zeoliet paraat te hebben, waarbij de ene zijn werk doet in de vijver en de andere geregenereerd wordt.